پسوند داش در ترکی

داش به معنی سنگ است . اما وقتی به آخر اسم اضافه می شود کلمه جدیدی را می

 سازند که معنای متفاوتی می دهد ، این پسوند اغلب نشانه شراکت یا ارتباط میان دو

 چیز (که اسم بیانگر آن است) می باشد.

به چند مثال توجه کنید :

یولداش (yoldaş) به معنی همراه ویا دوستقارداش (qardaş) به معنی هم شکم ویا برادرقارینداش (qarındaş) به معنی هم شکم و یا برادر

سویداش (soydaş) به معنی همریشه و یا هم نژاد

امه ک داش (əməkdaş) به معنی هم کارآرخاداش (Hvohnha) به معنی هم پشت ویا دوستآیاقداش (ayaqdaş) به معنی هم پا ویا هم راهپایداش (paydaş) به معنی هم سهم ویا شریکیانداش (yandaş) به معنی هم سنگر ویا طرفدارائلداش (eldaş) به معنی هم وطنیوردداش (yurddaş) به معنی هم شهریبویداش (boydaş) به معنی هم خوابه ویا زوج ویا شریک زندگییاسداش (yasdaş) به معنی زوجه ویا هم خوابهیؤنداش (yöndaş) به معنی هم سو ویا هم جهتآداش (adaş) به معنی هم نام
قاتداش (qatdaş) به معنی هم ردیف ویا هم سطح ویا همطبقهچاغداش (çağdaş) به معنی هم زمانسیرداش (sırdaş) به معنی هم رازدیلداش (dildaş) به معنی هم زبانیاشداش (yaşdaş) به معنی هم سنساپاقداش (sapaqdaş) به معنی هم کلاسیو...

Türkcə Sözlük - فرهنگ لغت ترکیfacebook  

آنامین لای لایلارى _ anamın laylayları

لای لای دئدیم یاتاسان _ laylay dedim yatasan

قیزیل گوله باتاسان _ qızıl gülə batasanقیزیل گولون ایچینده _ qızıl gülün içindəشیرین یوخو تاپاسان _ şirin yuxu tapasan

یکی از زیباترین گل ها در فولکلور آذربایجان، همانا گل محمدی می باشد که با عطر و بوی دل انگیزش، دوست داشتنی تر می نماید. و چه زیباست تشبیه فرزند به این گل، چرا که فرزند از دید والدین، زیباترین و خوشبوترین گل روی زمین است.

لای لای دئدیم اوجادان _ laylay dedim ucadan

سسیم چیخمیر باجادان _ səsim çıxmır bacadanتانری سنی ساخلاسین _ tanrı səni saxlasınچیچکدن، قیزیلجادان _ çıçəkdən, qızılcadan"باجا" یا "پاجا"، در خانه های قدیمی آذربایجان، محلی برای ورود نور به منازل بود که کاربردهای دیگری هم داشت. این همان سوراخ سقف است که در روز چهارشنبه سوری، پسرها شال خود را به منازل همسایه ها می انداختند و هدیه می خواستند. »چیچک« و »قیزیلجا« نیز همان بیماری های سرخک و آبله هستند که در قدیم از بیماری های صعب العلاج به شمار میرفت.

لای لای دئدیم یاتینجا _ laylay dedim yatınca

گؤزلرم آی باتینجا _ gözlərəm ay batıncaجانیم دوداغا یئتدی، _ canım dodağa yetdiسن حاصیله چاتینجا. _ sən hasıla çatıncaامان از مهر مادری! … با هم از فداکاری های مادرانه در این لالایی به چشم می خورد.

بالامین یوخوسو گلیر _balamın yuxusu gəlir

لای لایی نین سسی گلیر _ laylayının səsi gəlirاوزاق-اوزاق داغلاردان _ uzaq uzaq dağlardanبالامین داییسی گلیر _ balamın dayısı gəlirبه واسطه محبت خواهرانه به دایی فرزندش، اینجا نیز مادر با فرزندش سخن می گوید و به او وعده آمدن دایی را می دهد.

لای لاییْ نام یات بالام _ laylayınam yat balam

گوُن ایله چیْخ بات بالام _ günilə çıx bat balamمن آرزوما چاتمادیم _ mən arzuma çatmadımسن آرزووا چات بالام _ sən arzuva çat balamاین لالایی به نوعی نشانگر شکوه مادر از زمانه و آرزوی بهترین ها برای فرزندش می باشد، چنانکه می گوید: من برای تو لالایی(آرامش) هستم، فرزندم بخواب… همراه خورشید (نشان دهنده عظمت، بزرگی، نور

لای لای آهو گؤز بالام _ laylay ahu göz balam

لای لای شیرین سؤز بالام _ laylay şirin söz balamگؤزَل لیکده دونیادا _ gözəllikdə dünyadaتکدی منیم اؤز بالام_ təkdi mənim öz balamدر فولکلور آذربایجان، آهو نماد زیبایی است و در این لالایی، مادر فرزند خود را به مثابه تمام زیبایی های عالم می بیند.

لالاییْ نام اؤز بالام

قاشی قارا گؤز بالامدیلین بالدان شیرین دیردوداغیْندا سؤز بالاماین لالایی نیز مانند لالایی بالایی نشان از ستایش فرزند در مدح نوزادش دارد. اما چیزی که این لالایی جلب توجه می کند، اشاره به زبان فرزند است، چنانکه می گوید: من برای تو لالایی(آرامش) هستم، فرزند دلبندم… ای که چشم و ابرویت سیاهند (که در ادبیات آذربایجان، زیباترین چشم و ابروها سیاه هستند)… زبان تو (ترکی آذربایجانی) از عسل هم شیرین تر است… بر لبانت سخن ها داری با این زبانت…

لایْ لایْ دیلین دوز بالام _ laylay deyim döz balam

دیل آچ گینان تئز بالام _ dil açgınan tez balamمن اوتوروم سن دانیْش _ mən ötürüm sən danışشیرین شیرین سؤز بالام _ şirin şirin söz balamدر این لالایی، محبت مادر به فرزندش به اوج می رسد و این است مهر مادر آذربایجانی به فرزند دلبندش، که می خواهد هر چه زودتر صدای فرزندش را بشنود و با او سخن بگوید.

لای لای بالام گۆل بالام _ laylay balam gülbalam

من سَنَه قوربان بالام _ mən sənə qurban balamقان ائیلَه مَه کؤنلۆمو _ qan eyləmə könlümiگَل مَنَه بیر گۆل بالام _ gəl mənə bir gül balam

*
لای لاییْ نام گۆل بالام _ laylayınam gül balam

تئل لَری سۆنبۆل بالام _ telləri sünbül balamکَپَنَک دَن سئرچَه دَن _ kəpənəkdən serçədənیوخوسو یۆنگۆل بالام _ yuxusu yüngül balamدر فولکلور آذربایجان، از هر یک از اجزای طبیعت بعنوان نمادی جهت معرفی خصوصیات افراد استفاده می شود. در این لالایی، خواب سبک نوزاد به خواب سبک پروانه و گنجشک تشبیه می شود

QAYNAX : FACABOOK/Türkcə Sözlüke

غم چکمیه قادیر دییلم

قورتال منی غمدن دای غم چکمیه قادیر دییلم

ساواش اوردوننانام سنی سومیه نادیر دییلم

کوللی عالمده دورسا قارشیمدا سویرم سنی من

سینیب قولوم قانادلاریم اوچمیه طایییر دییلم

کندیمله دییل سومک مین کره اولسمده یولوندا

کونلومه گوزومه حکم ایلمیه قادیر دییلم

گرسدللر منی بارماغینان هر کویده هر یرده

جانین اوچون من سیزلری گورمیه عابیر دییلم

ددیلر گل واز کچ بوسومکدن ساغال اوندان سونرا

دوستاغام گونلریمی گچیتمیه ساییر دییلم

احد سومک اوتدور یانار یاندیرار یاخار جانیوی

بویولدا یانلیز دییلم گئتمیه قادیر دییلم

یازیلمیش:باغمشه ده سات:23:45

                                                      Thu 1 nov 2012                                          

راهیدی بی غم

آپارما منی زاهیدی بی غم موصللایه ساری

چونکی جان قالماییب جانیمداجان اولموش یاری

آللاهین آدی گلنده سوچلی ایتیرر اوزونو

قارالار قانی آغارار بوزارار رنگی ساری

یتمز گونده مین یولدا اولوب دیریلسه ایر

هر آن تیترر آیاغی گدیر داره ساری

تیتریر ال آیاغی سانکی گورموش سونونی

ال آتار هر یانا هر یره هر جانا ساری

احد سنده اوز ایشینده چالیش یوگسله سن

بیتیریب ایشینی قاچدین قورتولدون داری

هاچان یازیلیب:بللی دئیل