احد ایسفندیار اوغلو
بیر بالاجا یازیچی لوطفن و لوطفن سوزلردن دیرله ننلر سوزلرین قایناقی کیمنندیری یازسینلار.یاشاییش دونیادا اینسانیندیر
احد ایسفندیار اوغلو
بیر بالاجا یازیچی لوطفن و لوطفن سوزلردن دیرله ننلر سوزلرین قایناقی کیمنندیری یازسینلار.یاشاییش دونیادا اینسانیندیر
Bulut Qaraçorlu - SƏHƏND
سهندین یاشاییشی :
20- نجی عصر ، گونئی آذربایجان میللی – موباریز شعیر سیماسیندا پارلایان سؤنمز اولدوزلاردان بیری و بلکه ده بیرینجی سی ساییلان بولود قاراچورلو(سهند) ، مشهدی مطلب اوغلو ، 1305 – نجی ایلده ماراغا شهرینده بیر ایشچی عاییله ده دوغولموشدور و 1358 ـ نجی ایلده دونیاسین دییشدیریب .
دوغما ائل عادت و دبلریله ایلگیله نن آتا و آناسی ، اؤز کؤرپه لرینه «بولود» آدینی سئچدیلر . اونلار بو آدی سئچمکده کیم بیلیر ، بلکه آذربایجانین جوشغون و بولودلاری شیمشک چاغان طبیعتینی و بلکه ده بولودون بیر گون یاغمورلو بولود اولوب ، آذربایجان شعیر گولشنینی سوواریب گوللندیردییی اوچون او آدی وئرمیشلردیر .
بولود قاراچورلو ، ریضاخان ایستیبدادی نین اَن قوروخونج ایللرینده ، یعنی آذربایجان خالقینین میللی – مدنی وارلیغی تاپدالاندیغی و لاغا قویولدوغو ایللرده دوغولوب ، بویا – باشا چاتدی . او درس اوخوماق اوچون گئتدییی مدرسه ده اؤز آنا دیلینده اوخویوب – یازماق و حتتا دانیشماقا حاقلی اولماسا بئله ، یارادیجیلیغینا باشلادیقی گوندن شعیر و منظومه سینین اساس حیصصه سینی آنا دیلینده یازماغا باشلادی و عومرونون سونونا قدرده بو دؤزولمز شراییطه باخمایاراق اؤز وارلیغی ، دیلی ، تاریخی ، مدنییتی ، یولوندا یورولمادان و یئنیلمه دن جار چکیب ، قلم چالدی .
او ، هله گنج ایللریندن سییاسی – ایجتیماعی موباریزییه قوشولوب و ریضاخان ایستیبدادینین ییخیلماسی ایله دئموکراتیک جریانلاردا فعال اولاراق ایش بیرلییی آپاریر و 1324 – جی میللی حرکتده فعالجاسینا ایشتیراک ائدیر و شاعیرلر مجلیسینده اؤز فعالییتینه داوام ائتدیریر . بو حرکتین قانا چکیلمه سینده ن درین و آجیلی خاطیره لرینی عؤمرونون سون ایللرینه قدر اونودمامیش و یئری گلدیکده شعیرلرینده جانلاندیرمیشدی . شاعیر شعیر دونیاسینی گئنیشلندیریر و بو ساحه ده داها آرتیق چالیشیر .
29-1328 ایللری اونون شاعیرلیک دؤورونون بارلی دوورانیدیر . نفتین میللی اولان حرکتلریندن یئنی باشدان گرگین بیر موباریزییه گیریر و 1332 – نجی ایلین کودئتاسیندان اؤنجه دن دوستاقا آلینیر و بوندان سونرادا دوستاقلاردا موباریزه سینه داوام ائتدیریر . آنجاق دوستاقدان چیخدیقدا تبریزه دؤنمه یه ایجازه وئریلمیر و مینلرجه آذربایجانلی لار کیمی تهرانا سورگون ائدیلیر .
بو ایللر سهندین یارادیجیلیقی داها درینله شیر و اساسلی اثرلر خالقیمیزا سونماغی اؤزونه بویوک مقصد کیمی گؤتورور و بو ایشدن بؤیوک باشاریلار اله گتیریر و اونون شیرین میوه سی اولان «سازیمین سؤزو» ، «دده مین کیتابی» و «قارداش آندی» اولان دده قورقود کیتابینین اون ایکی بویونو بو گونکو شعیر دیلیمیزه آلیر.
اولو سهندین شعیرلرینده بوتون بعدلاری گؤرمک اولار اونون هیجا وزنلرینده یازدیغی شعیرلر چاغداش آذربایجان شعیری نین تیپیک نمونه سی دیر . خالق ادبیاتینین ذوق آلیب ، اینسان سئورلیک ، عصرلر بویو آختاردیغی عدالت ، سعادت ، آزادلیق و اینسان سئورلیک ، سهندین اثرلرینده اساس رول اویناییب ، آپاریجی اولموشدور .
یاساق
طالعیمه سن باخ
دوشونجه لریم یاساق
دویغولاریم یاساق کئچمیشدن سوز آچماغیم یاساق
گله جکدن دانیشماغیم یاساق
آتا- بابامین آدین چکمه ییم یاساق!
بیلیرسن؟
آنادان دوغولاندان بئله
اوزوم بیلمه یه بیلمه یه
دیل آچیب دانیشدیغیم دیلده دانیشماغیمدا یاساق ایمیش، یاساق
آتا – بابا مثللریمیز ، آشیق ادبیاتی اؤرنکلری سهندین شعیرلرینده اؤزونو قورویا بیلمیش و اونون اَن کؤوره ک دویغولارینی تمثیل ائده ن شاعیرانه جومله لر اولموشدور .سهندین فلسفی دوشونجه سی ، حکیم زنوزی ، مولا محمد باقیر خلخالی و حکیم هیدجی نین قلسفی زنجیری نین سون حلقه لرینده ن بیریسی حساب اولور .
سهند اینسانی لشمیش فلسفی دوشونجه میزی ، بیرده ایجتماعی لشدیریر و سیاسی لشدیریر . رحمتلیک گنجعلی صباحی دئمیشکن : «بولود قاراچورلو (سهند) بیر موتفکیر ، بیر فیلسوف کیمی حایاتین درینلیک لرینه جوماراق ، آزادلیق و موباریزه یوللارینی گنجلییه نیشان وئرمک اوچون ، سوندورولموش میللی دویغو ، میللی شعوری اویاتماغا چالیشدی»
آنجاق بیر سؤزوم وار ، منده اینسانام ،
دیلیم وار ، خالقیم وار ، یوردوم – یووام وار .
یئردن چیخمامیشام گؤبه لک کیمی ،
آدامام ، حاقیم وار ، ائلیم – اوبام وار .
سهند ، دیلیندن مودافعه ائده رک جانینی ، عؤمرونو بو یولدا قویوب ، هر ایشکنجه یه دؤزوب ، هله ده دؤزور ، آنجاق یولوندان دؤنمه ییر :
قورتولوش ایسترم محکوم ائلیمه
بو نه شیلتاقدیر ، نه طاماهکارلیق
دیلیزه دیمیره م ، دیلیمه دیمه
بو سؤزون هاراسی سوچدور ، گوناهدیر ؟
سهندین اثرلری
سهندین اوره یی دویونتودن دایانان گونه قدر بو عشقی اؤزویله دولاندیریب و یارادیجیلیغی ایله بو عشقیدن یازیب یایمیشدیر . بو چالیشمالارین نتیجه سینده دیرلی اثرلرین اؤز سئویملی خالقینا سونا بیلمیشدیر . آشاغیداکی اثرلری بوگون الیمیزده دیر :
1. آراز 2. خاطیره 3. سازیمین سؤزو 4. دده مین کیتابی 5. قارداش آندی
6. ارمغان 1 و 2 ۷. منظوم مکتوبلار 8. چئشیدلی تورکجه و فارسجا شعیرلر
آراز و خاطیره ؛
سهندین ایجتیماعی – سییاسی فعالیت لره 1320 – نجی ایلده باشلامیش ، آنجاق 28 و 29 – نجی ایلرده بو ایکی اثری یازمیشدیر کی اونلاردان میللی نهضتدن جانلی تصویرلر یارادیب و بو زاماندان اوره یینه آجیلی – شیرینلی خاطیره لری کاغاذ اوستونه گتیرمیشدیر . تاسوفله بو ایکی اثر موستقیل صورتده چاپ اولمامیش ، بلکه اونلارا بیر ایشاره اولاراق ، بیر سیرا عالیم لریمیزین یازیلاریندا گلمیشدیر . او جومله دن محمد علی فرزانه و دوکتور سلام الله جاوید دن آد آپارماق اولار .
سازیمین سؤزو ؛
سهند بو اثرینده دده قورقود بویلارینین3 سویونو شعیره چکمیشدیر . سهندین بویوک هونری بوردادیر کی او دده قورقود بویلارینی ساده شکیلده شعیره چکمیر ، بلکه ایلک اؤنجه بو اثری تانیتدیریر سونرا او بویلاردا اولان میللی روحو آچیقلاییر و اوخوجودا حاضیرلیق یارادیر و اوننان سونرادیر کی متنی بو گونکو آخیجی ، مؤحکم و گوزل دیلیمیزده روایت ائده رک شاعیرانه فیکری ایله آچیقلاییر و گئنیشلندیریر . شاعیر دونیانین بوگونکو دوروملاریندان دا غافیل قالماییر و او بویلاردان اوخوجوسونو یئنی اثرین ایستعمار سیاست لرینی گؤسترمه یه چالیشیر او جومله دن ویتنام و آفریقانین موباریزه سینی تانیتدیریر . بو اثر 1344 – نجی ایلده گیزلی بیر صورتده تبریزده یاییملانیر .
ددمین کیتابی ؛
سهند بو اثرینده دده قورقود بویلارینی 3 بویونو شعیره چکمیشدیر.
قارداش آندی ؛
سهند بو اثرده دده قورقود بویلاریندان قالان 6 بویونو سونا یئتیریر. کی بوتونلوکله دده قورقودون 12 بویونو بو اوچ کیتابدا یئرلشدیریر.
بو اوچ اثرین نئجه نشر اولونماسی باره ده :
سهندین ایکی اثری «سازیمین سؤزو» و «ددمین کیتابی» اینقیلابدان سونرا نئچه دونه لر چاپ اولموش و هامان فرزانه ادیبین اؤن سوزویله یایلمیشدیر . سونرا همین ایکی جیلد و بیر نئچه باشقا شعیرلریله بهروز ایمانی طرفیندن ایکی جیلد ده و جیبی قطعینده تبریزده یئنی باشدان یاییلمیشدیر . سهندین کامیل اثری دده قورقود کیتابینین 12 بویو بیر جیلدیده 2002 ایلینده سوئد اؤلکه سینده استکهلم شهرینده یاییلیر و بوردا یئنه محمد علی فرزانه جینابلاری نین هوممتی اونون اوستونده دیر.
سازیمین سؤزو :
1. دلی دومرول
2. دیرسه خان اوغلو بوغاج
3. قانلی قوجا اوغلو قانتورالی
ددمین کیتابی :
4. قاراجیق چوبان
5. بکیل اوغلو ایمران
6. تپه گؤز
قارداش آندی :
7. اوشون قوجا اوغلو سگرک
8. اولاش اوغلو خان خان قازان
9. قازان بیین اوغلو اوروز
10. قازلیق قوجا اوغلو یئگنگ
11. بایبورانین اوغلو بامسی بئیرک
12. دیش اوغوزون ایچ اوغوزا یاغی اولماسی .
ارمغان 1 و 2 ؛
ارمغان عونوانلی اوزون شعیر ، بولود قاراچورلو (سهند) ین آذربایجان شاعیرلرینه اولان سؤزلرینی ائحتیوا ائدیر . ارمغان ایکی اوزون شعیردن عیبارت اولدوقونا گؤره ارمغان 1 و 2 آدلانیر . بو ایکی شعیرده 1350-1340 (1345 – نجی ایلین آذر آییندا) ایللرینده یازیلاراق ایلک دفعه 1359 – نجی ایلده ایشیق اوزو گورور و دوکتور سلام الله جاوید ، «دوستلار گؤروشو» کیتابیندا یاییملاییر .
بیرینجی ارمغان دا شاعیر «رستم» - سلیمان رستم ایله ایراندا اولان گؤروشونده اونا بیر ارمغان وئرمک ایسته ییر و اوز توتوب اوره ک سؤزلرینی سؤیله ییر .
من ائل شاعیرییم سؤزوم ائلیندیر ،
اوره ییم ائلیندیر ، گؤزوم ائلیندیر ،
ائلیمین نامینا ، اوره ک سؤزومو ،
قلبیمی ، کونلومو ، ایکی گؤزومو ،
ارمغان اولاراق وئریرم سنه ،
آپار ! ائللریمه ، آپار ! وطنه ...
سهند بو ارمغانلار برابر بوتون آذربایجانلیلارا ، شاعیرلرینه سلام یوللاییر . او جومله دن : صمد وورغون ، جعفر جبارلی ، شاییق ، صابیر ، واحید ، خندان ، بولبول ، اوزئییر حاجی بی اوف ، وهابزاده ، راحیم ، موروارید دیلبازی ، آذر اوغلو ، علی توده ، رسول ریضا ، مدینه گولگون ، کورچایلی و.....
ایکینجی ارمغان 1347 – نجی ایلین فروردین آییندا سؤیله میشدیر . بو دفعه ایکی ایل بیرینجی گؤروشلریندن کئچیب ، غفلتن هامان قوناق بیرده گؤروشه گلیر . بو دؤنه اونونلا دردلشیر ، اوره ک سؤزلرینی سؤیله ییر و اونا وئردییی بو دفکی ارمغان بو اولور و اؤز اسیر خالقیندان اونا دانیشیر .
دیلیمی دالیمدان چیخاتسالاردا ،
قوی قارداش دردیمی دئییم باری .
گونئیدن قوزئیه ، شرقدن قربه ،
هانسی خالقی گؤردون بیزیم تک ذلیل ؟
شاعیر ، ویتنام ، کوره و آلمان کیمی اؤلکه لرین بؤلونمه سینه ایشاره ائدره ک ، آیدینجاسینا بئله سؤیلور :
حایاتین آمانسیز بیر قانونو وار
تعصوب سیز میللت گرک خار اولسون
شاعیر داوام ائدیر :
میللی تعصوبدن دانیشدیم ؟ اولسون ،
اصلینی ایتیرن حارام زادادیر .
مرد اوغول وطنین ، حقین ایتیرمز ،
وطن اینسانا اَن بویوک آنادیر .
سهند بیر دویغولو و دوشونجه لی شاعیر دیر آنجاق اینسان سئورلیک و ائل سئورلیک اونون آرمانی و ایده آلی دیر او بو باره ده دئییر کی :
اینسانلیق بیرلییی ایده آلیم دیر ،
قارداشلیق ، یولداشلیق ، ابدی باریش .
دونیادا اَن بویوک آرزیلاریمدیر
بئله بیر آرزیلاری اولان شاعیر اوز خالقینی سئومه یی و اونون حاقیندان دانیشماغی اؤزونه بورج بیلیر :
آنجاق بیر سؤزوم وار منده اینسانام ،
دیلیم وار ، خالقیم وار ، یوردوم – یووام وار .
یئردن چیخمامیشام گوبلک کیمی ،
آدامام ، حاقیم وار ، ائلیم – اوبام وار .
مکتوبلار ؛
شاه دؤورونون بوغونتوسوندان یاران شراییطه گورا شاعیرلریمیز بیر-بیرلریله گؤروشمک ایمکانی یوخویدور ، اون اوچون مکتوبلاشیردیلار . سهندیده بئله بیر دوروملا اوز اوزه گلیر . سهند چوخلو شاعیرلرله مکتوبلاشمالاری اولور آنجاق بیر نئچه سی شوهرت قازانمیش و بونلارین آراسیندا شهریارا یازدیغی مکتوب ، چاغداش آذربایجان ادبیاتیندا بؤیوک دؤنوش بیر نوقطه سی یاراتدی. چونکو بو مکتوب شهریارین احوال – روحیه سینی دییشدیردی . اوندا میللی وارلیق دویغولارینی اویاتدی اونا ایلهام باغیشلادی و شهریار اؤزو دئمیشکن شاه اثری اولان «سهندیه» نی بو مکتوبون جاوابیندا یازمیشدیر . بورانی سهندین دیلیجه اوخویالیم :
او ، بو احتشاملا ، بو طمطراقلا
قاپی سین اوزومه آچماسا نه وار ؟
شاهلا رعیتین صحبتی توتماز ،
من بیر اوبالییام ، او دور «شهریار» ........
سهند چوخلو مقدمه لر آچاراق ، شهریاری اؤیور ، آنجاق اؤزونوده تانیتدیریر . اونون حیدربابادا تنقید ائتدییی اینسانلاردان دیفاع ائدیر .
عزیز شهریاریم باغیشلا منی ،
اینجیمه ، داریلما ، فیکرین هاردادی ؟
«مورووتسیز» ده ییل سنین قارداشین ،
آنجاق سنین کیمی اودا دادادیر .
آنجاق چالیشیر شهریارین اوره یینی اله گتیرسین . سونرا اؤز صداقت ، اوره ک یاندیرما ، کئچمک و بئله – بئله خلقیمیزین صیفت لرینی ساییر و دئییر :
دوولتی یه ساخسی لازیم اولاندا ،
ووروب سیندیرمیشیق اؤز کوزه میزی .
و سونرا سورو «ائلیمیزه نه گون آغلامیشیق بیز؟!» آردیجا شهریاردان بئله دیله ییر :
بو گون من سهندم ، سن شهریارسان ،
گل باشین اوجالداق قوجا تبریزین .
بیر کره یادلارین داشینی آتاق ،
چکک قایغی سینی اؤز ائلیمیزین .
سهند بیر میللی روحلو و دویغو شاعیر اولدوغو اوچون ، شهریاری یولا چکیر و اوندان میللی روحو و ذویغونو اویاتماغا ال آتیر و بئله دئییر :
اؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر ،
دوغما ائللریمیز قارانلیقدادیر .
یانیب یاندیرمایاق یادین چیراغین ،
ائومیز سویوخدور ، قیشدیر ، شاختادیر .........
دئمیرم یانمایاق ، آلوولانمایاق ،
یانماسین نئیله سین یازیق پروانه ؟
یانمایاق وفاسیز یادین اودونا .
یاناق ائلیمیزه ، یاناق وطنه !............
وفاسیز گوللرین اوستوندن اوچاق ،
قوناق صداقتلی ائل قوجاغینا .
سولماز عشقیمیزدن بیر پیوند سالاق ،
ائلین شاختا وورموش گول بوداغینا .
سهند بیر موباریز شاعیر اولاق ، زامانین دورومو و گئدیشینی ده یاخشی بولور و شهریارا آرخایین لیق وئریر ، بلکه اوره یینده اولان قورخونو اریدیب آرادان آپارسین و بئله لیکله سهندین مکتوبو سونا چاتیر آمما شهریارین اوره یینده بیر اینقیلاب سالیر :
شاعیر ، سؤزومو قوربته سالما ،
قولاق آس دونیادا گؤر نه سس دیر ؟
باغریوی سیخماسین آتیلان توپلار ،
قیریلان زنجیردیر ، سینان قفسدیر .
بیر باشقا مکتوبودا «قارداشیم (واله)ین مکتوبونا جواب» اثری دیر کی سهند اوزون بیر منظومه ایله اونا جاواب وئرمیشدیر . شاعیرین مکتوبو بو بند ایله باشلاییر :
واله ! اؤیمه منی ، اؤیمه آماندیر !
اودومو یئلله ییب ، آلوولاندیرما !
اؤیوب ، اؤیولمکدن اوره ییم قاندیر ،
بو دردلی شاعیری چوخ اوتاندیرما !
سهند باشقا اثرلری کیمی بو منظومه ده ده اؤز ائلیندن ، وطنیندن و وارلیغیندان مودافعه ائده رک ، بوتون فیریلداقچیلاری قامچیلاییر و بئله دئییر :
چوخ یاخشی بیلیرسیز فیریلداقچیلار !
من نه وطن سیزم ، نه ده گؤبلک ،
دوغما دیاریم وار ، بؤیوک ائلیم وار ،
منیم دیر هم گئچمیش ، هم ده گله جک .........
qaynax SƏHƏNDin facebook yaprağindan
